30 lat Górnośląskiego Towarzystwa Lotniczego SA

W sobotę 6 marca 2021 roku mija 30 lat od wpisania do rejestru handlowego Górnośląskiego Towarzystwa Lotniczego SA, czyli firmy zarządzającej Międzynarodowym Portem Lotniczym „Katowice” w Pyrzowicach (Katowice Airport). W statucie GTL SA znalazł się zapis, jasno określający podstawowe zadanie firmy, czyli  „…podejmowanie wszelkich działań dla przygotowania i wykonywania transportu lotniczego, pasażerskiego i towarowego, usług lotniczych i towarzyszących. W tym celu spółka będzie między innymi prowadzić działalność w zakresie budowy, rozbudowy, modernizacji portów lotniczych i lotnisk, ich eksploatacji i dostosowanie tych obiektów do parametrów międzynarodowych…”.

POCZĄTKI

Od momentu powstania załoga GTL SA cały swój wysiłek, wiedzę i zaangażowanie wkłada w zarządzanie i rozwój lotniska w Pyrzowicach. Na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku ówczesne województwo katowickie zostało pozbawione komunikacji lotniczej. 28 października 1990 roku z Pyrzowic odleciał ostatni samolot pasażerski Polskich Linii Lotniczych LOT do Warszawy. Na lotnisku aktywne pozostało tylko Wojsko Polskie. W początkowej fazie działalności zadaniem GTL SA było przejęcie od Przedsiębiorstwa Państwowego „Porty Lotnicze” zarządzania lotniskiem w Pyrzowicach i porozumienie się z Wojskiem Polskim. Cel ten udało się zrealizować i 6 maja 1994 roku GTL SA zaczęło zarządzać portem lotniczym w Pyrzowicach.

ROZWÓJ INFRASTRUKTURY

Lata 1994-2007

Infrastruktura do obsługi cywilnego ruchu lotniczego, którą GTL SA przejęło od P.P. „Porty Lotnicze” była niezwykle skromna. Składał się na nią niewielki terminal pasażerski o powierzchni 550 m2,który od południa graniczył z parkingiem dla 125 pojazdów, a od północy z niewielką płytą postojową, na której jednocześnie mogły stać cztery samoloty wielkości Tu-134. W północno-wschodniej części lotniska znajdowała się, ciągle używana przez wojsko, druga płyta postojowa. Współużytkowana z armią droga startowa miała 2380 metrów długości.

W pierwszej dekadzie zarządzania portem spółka skupiła się na rozbudowie istniejącego terminalu pasażerskiego, którą realizowano w kilku etapach w latach 1994–2004. W tym okresie powierzchnia terminalu pasażerskiego wzrosła z 550 m kw.  do 7 600 m kw. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku GTL SA zdecydowało o budowie terminalu towarowego. W tym przypadku prace także podzielono na etapy, były realizowane w latach 1996, 1998 i 2000. Ostatecznie powstał obiekt o powierzchni 5 700 m2. Pierwszym użytkownikiem nowej infrastruktury została w sierpniu 1996 roku firma kurierska DHL.

W 1999 roku Wojsko Polskie opuściło lotnisko, co umożliwiło GTL SA realizację kilku inwestycji liniowych. Zdecydowano o poszerzeniu z 15 do 23 metrów głównej, równoległej do drogi startowej, drogi kołowania. Na przełomie wieków wydłużono także o 420 metrów drogę startową, która osiągnęła długość 2 800 metrów.

W związku ze wzrastającym ruchem lotniczym Agencja Ruchu Lotniczego, poprzedniczka Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej, zdecydowała o budowie cywilnej wieży kontroli lotniska. Obiekt powstał obok terminalu pasażerskiego. Inwestycja została zakończona w listopadzie 1999 roku, a w następnym roku cywilni kontrolerzy ruchu lotniczego przenieśli się z wojskowej wieży do nowego obiektu o wysokości 23 metrów. W 2005 roku ARL rozpoczął budowę nowego ośrodka radiolokacyjnego. Niebiesko-biała stalowa konstrukcja zwieńczona została kopułą, całość ma 36 metrów wysokości. Pod kopułą kryją się anteny radarów: pierwotnego oraz wtórnego.

W 2007 roku GTL SA oddało do użytku drugi terminal pasażerski, który nosi oznaczenie B. W ten sposób spółka przygotowała infrastrukturę lotniska pod przystąpienie Polski do Strefy Schengen. W pierwszym terminalu, który otrzymał oznaczenia A, obsługiwany był ruch wylotowy i przylotowy z krajów Non-Schengen, a w nowym terminalu B do i ze Strefy Schengen. Po oddaniu terminalu B do użytku powierzchnia terminali pasażerskich pyrzowickiego lotniska wzrosła do 21 300 m2.

Lata 2008-2018

Znaczące przyspieszenie inwestycji nastąpiło w 2008 roku, kiedy to GTL SA rozpoczęło realizację największego w historii programu inwestycyjnego. W strategii rozwoju portu spółka postawiła na dywersyfikację infrastruktury, która miała być rozwijana nie tylko pod obsługę ruchu pasażerskiego, ale także cargo oraz dla firm specjalizujących się w obsłudze technicznej samolotów.

W latach 2008-2018 GTL SA zrealizowało liczne inwestycje. Powstała nowa droga startowa o długości 3 200 metrów wraz z systemem dróg kołowania, rozbudowano płyty postojowe dla samolotów pasażerskich, wybudowano nowe stanowiska postojowe dla frachtowców oraz płytę do odladzania samolotów, zmodernizowano nawierzchnię starej drogi startowej i przekształcono ją w drogę kołowania.

Gruntownie zmodernizowany i rozbudowany został terminal pasażerski A. Wybudowano nowy terminal pasażerski C, który przejął funkcje przylotowe terminali A i B.

Ponadto rozbudowano bazę do obsługi technicznej samolotów. Istniejący hangar przeszedł generalny remont obok niego powstał nowy obiekt, w którym równolegle można serwisować dwa samoloty wielkości Airbusa A320/Boeinga 737.

W południowo-wschodniej części portu wyrosła nowa strefa cargo, której centralny punktem jest terminal towarowy o powierzchni 12 000 m kw.

W związku z dynamicznym rozwojem infrastruktury lotniska, Polska Agencja Żeglugi Powietrznej zdecydowała się na budowę nowej wieży kontroli. Budynek powstał w południowo-wschodniej części portu, przy nowej strefie cargo. Jego wysokość to 46 metrów i w momencie oddania do użytku w czwartym kwartale 2019 roku był najwyższym tego typu obiektem w Polsce.

Wartość inwestycji zrealizowanych przez GTL SA w Katowice Airport w latach 2008 – 2018 wyniosła około 650 milionów złotych, z tego ponad 160 milionów złotych pochodziło z Funduszu Spójności Unii Europejskiej (Program Operacyjna Infrastruktura i Środowisko).

Inwestycje 2019-2025

Program rozwoju infrastruktury Katowice Airport na lata 2019-2025 kontynuuje, a jednocześnie wzmacnia kierunku rozwoju lotniska, który został przyjęty w 2007 roku. Spółka nadal stawia na dywersyfikację dostarczanej infrastruktury. Do marca 2021 roku zakończono takie inwestycje jak: rozbudowę parkingu P1 oraz płyty postojowej cargo, powstała centralna wartownia. We wrześniu 2019 roku rozpoczął się duży projekt związany z rozbudową i przebudową terminalu pasażerskiego B, który zgodnie z planem zostanie zakończony w maju 2021 roku. Trwa także rozbudowa bazy technicznej do obsługi samolotów. Do końca bieżącego roku zakończy się budowa płyty postojowej o powierzchni 6,54 hektara, która zlokalizowana jest przed gruntami przeznaczonymi pod dwa nowe hangary. Budowa jednego z nich rozpocznie się w II kwartale 2021 roku, dzierżawić będzie go linia lotnicza Wizz Air.

Pandemia koronawirusa niestety wymusiła korektę planów inwestycyjnych. Branża od ponad roku mierzy się z największym kryzysem w historii lotnictwa komunikacyjnego. O skali zapaści najlepiej świadczą dane statystyczne. O ile w rekordowym 2019 roku z czternastu polskich lotnisk skorzystało 49 mln podróżnych, z czego 4,84 miliona w Katowice Airport, to w 2020 roku było ich zaledwie 14,6 mln, w tym 1,44 mln na pyrzowickim lotnisku. Wynik ten cofnął branżę lotniczą do 2007 roku, kiedy to we wszystkich portach działających wtedy w Polsce obsłużono 15,3 miliona pasażerów. Drastyczny spadek ruchu pasażerskiego, wiąże się ze spadkiem przychodów, dlatego GTL SA musiało zweryfikować program inwestycyjny do 2025 roku. Priorytet został nadany tym zadaniom, które dają szansę na szybką komercjalizację, a tym samym dostarczenie dodatkowych przychodów. Ponadto spółka postanowiła dokończyć już rozpoczęte inwestycje. Pozostałe projekty, które nie spełniały powyższych kryteriów zostały skreślone, zmniejszone lub ich realizacja została przesunięta w czasie”.

RUCH PASAŻERSKI I CARGO 1994-2021

Gdy w maju 1994 roku Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze SA przejmowało zarządzanie pyrzowickim lotniskiem w siatce połączeń dostępne były dwie trasy w ruchu regularnym. Polskie Linie Lotnicze LOT latały do Warszawy. Trasa została wznowiona po ponad półtorarocznej przerwie w lipcu 1992 roku. Z kolei w marcu 1993 roku Lufthansa uruchomiła regularne połączenie do Frankfurtu, czyli pierwszą międzynarodową trasę w historii Pyrzowic.

Rok 1994 lotnisko zamknęło wynikiem 29 tysięcy obsłużonych pasażerów i 50 ton cargo lotniczego. W 2003 roku, czyli tuż przed wejście Polski do Unii Europejskiej na lotnisku odnotowano 257 tysięcy podróżnych i 5 038 ton cargo. Dynamiczny wzrost ruchu nastąpił po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. W roku akcesji, w Katowice Airport swoją pierwszą w historii bazę założył Wizz Air, dzisiaj jeden z największych przewoźników niskokosztowych w Europie. 19 maja 2004 roku Airbus A320, w charakterystycznym różowo-fioletowo-białym malowaniu, wykonał pierwszy komercyjny lot z Pyrzowic na trasie do Londynu-Luton. W listopadzie 2007 roku na lotnisku zadebiutował największy w Europie niskokosztowy przewoźnik, czyli irlandzki Ryanair, dwanaście lat później linia otworzy tu pełnowymiarową bazę.

Od 2004 roku przewozy pasażerskie rosły w Pyrzowicach dynamicznie. Wzrosty napędzały nie tylko przewozy regularne ale także czarterowe, które są realizowane na zlecenie biur podróży. W 2005 roku pierwszy raz w historii w trakcie roku kalendarzowego odprawiono ponad jeden milion pasażerów. Trzy lata później świętowano pierwszego dwumilionowego pasażera w ciągu roku, a w 2015 roku pierwszego trzymilionowego podróżnego. Cztery miliony osób rocznie skorzystało z siatki połączeń Pyrzowic w 2018 roku. Najlepszy wynik w dotychczasowej historii portu zanotowano w 2019 roku, kiedy to z i do Katowice Airport podróżowało 4,84 mln pasażerów. Prognoza na 2020 rok zakładała przewiezienie 5,5 miliona podróżnych. Ostatecznie ze względu na pandemię koronawirusa, która wywołała największy kryzys w historii branży lotniczej, w minionym roku obsłużono 1,44 mln pasażerów. Na przestrzeni lat zdecydowanie wzrosły przewozy cargo, z 50 ton w 1994 roku do rekordowych 20 375 ton w 2021 roku.

PODSUMOWANIE

Osiągnięcia GTL SA w trakcie 30 lat funkcjonowania najlepiej podsumowują twarde dane. Gdy spółka przejmowała zarządzanie portem powierzchnia terminalu wynosiła 550 metrów kwadratowych. Dzisiaj to 29 tysięcy metrów kwadratowych, a od czerwca bieżącego roku, kiedy do użytku oddany zostanie terminal B po modernizacji, będzie to już 34 tysiące metrów.

30 lat temu w Pyrzowicach nie istniała infrastruktura cargo, teraz port dysponuje nowoczesną strefę do obsługi ruchu towarowego, z której korzystają najwięksi na rynku operatorzy cargo lotniczego, tacy jak: DHL Express, FedEx/TNT, UPS, Amazon i Lufthansa Cargo.

W 1994 roku na terenie portu był jeden wysłużony hangar. Dzisiaj to dwa nowoczesne obiekty, które składają się na tętniącą życiem bazę do obsługi technicznej samolotów. Podobnie było z infrastrukturą liniową, czyli drogą startową, drogami kołowania i płytami postojowymi. Wielkim wysiłkiem inwestycyjny ta część lotniska powstała właściwie na nowo, a do tego została znacząco rozbudowana. Dzisiaj powierzchnia całego pola ruchu naziemnego to ponad 80 hektarów, a jego sercem jest oddana do użytku w 2015 roku nowa droga startowa o długości 3 200 metrów.

Przez trzy dekady GTL SA doprowadziło port do pozycji jednego z największych regionalnych lotnisk w kraju. W Katowice Airport bazy mają dwie duże linie niskokosztowe Wizz Air i Ryanair. Dużą bazę prowadzi tutaj także polski przewoźnik czarterowych Enter Air. Pyrzowice wyróżniają się tym, że są krajowym liderem w segmencie czarterów oraz regionalny w obsłudze cargo lotniczego.

Od 1994 roku, czyli momentu kiedy spółka przejęła zarządzanie pyrzowickiem lotniskiem, z jego siatki połączeń skorzystało 45,5 miliona pasażerów, obsłużono tu 240 tysięcy ton cargo lotniczego, a statki powietrzne wykonały 540 tysięcy startów i lądowań.

Tekst: Piotr Adamczyk, PR Manager Katowice Airport
Zdjęcia: Archiwum GTL SA, Piotr Adamczyk, Marek Barciewicz, Robert Jaczyński, Piotr Komander